Sik Sorulan Sorular Patentler

Bulus, “teknoloji alanindaki herhangi bir spesifik sorunun çözümü” olarak tanimlanir.
Patent, bulus sahiplerine buluslarini ayrintili olarak açiklamalari karsiliginda verilen bir belge olup,, bulus sahibinin bulus konusu ürünü belirli bir süre üretme, kullanma, satma veya ithal etme hakkidir. Geleneksel terminoloji ile sinai mülkiyet haklarinin içinde önemli bir yer tutan “ patent hakki”, özellikle teknoloji transferinin araci olmasi bakimindan gelismekte olan ülkeleri daha çok ilgilendiren maddi olmayan bir mala iliskin haktir.

Türkiye’de ve dünyada yeni olan, sanayiye uygulanabilen ve teknigin bilinen durumunun asilmasi kriterlerine uygun olan buluslarin sahiplerine, belirli bir süre (20 yil), bu bulus konusu ürünü üretme ve pazarlama hakkinin taninmasidir.
Ülkelerin ekonomik gelismelerinde, yeniliklerin ve yeni buluslarin sanayiye uygulanmasi büyük önem tasimaktadir. Yenilikler ve buluslarin sanayiye uygulanmasi ve sonuçta ekonomiye katki saglamasinda en önemli etken, bulus sahibinin ödüllendirilmesi ve bulus yapilmasinin özendirilmesidir. Patent sistemi, bulus sahibine, bulusunu kullanma ve kullandirma konusunda belirli bir süre ayricalik veren ve böylece bulus yapilmasini özendirerek sanayinin gelismesine yardim eden ve bugün bütün gelismis ülkelerce kabul edilerek uygulanan bir sistemdir.

Faydali model belgesi ile özellikle küçük ve orta ölçekli sanayicilerimizin ve her türlü arastirma kuruluslarimizin bulus yapmalari ve bunlari sanayiye uygulamalari özendirilmektedir.
Faydali Model korumasinin Türkiye’de yeni olmasi nedeniyle, bu korumanin yararini kisaca özetlemek gerekirse; özellikle inceleme sistemimdeki farkli düzenleme nedeniyle patent verilmesine oranla, faydali model belgesinin verilmesi, hem zaman hem de masraf açisindan daha elverislidir. Diger taraftan, özellikle günümüzde, küçük ve orta büyüklükteki isletmelerin gerçeklestirildigi yeniliklerin, rakiplerce hemen hemen aynisinin yapilarak taklit edilmesi tehlikesi mevcuttur. Küçük ve orta büyüklükteki bu isletmelerin, mütevazi de olsa, bu buluslarini faydali model belgesi vererek korumak, onlarin ekonomik varliklarinin idamesine hizmet edecektir. Baska bir deyisle, faydali model korumasi, tecavüz fiilerine karsi, patent korunmasina oranla daha çabuk ve seri bir islev görecek sekilde düzenlenmistir.

Patentle korunacak buluslarda aranan kriterler sunlardir;
* yenilik
* teknigin bilinen durumunun asilmasi
* sanayiye uygulanabilirlik
Yenilik, daha önce baskalari tarafindan yazili olarak yada uygulanarak açiklanmamis olmak anlaminda mutlak yeniliktir. Teknigin bilinen durumunun asilmasi kriteri ise “ konuda uzman bir kisinin kolayca düsünüp uygulamaya koyamayacagi” nitelik anlamindadir. Sanayiye uygulanabilirlik, bulusun tümüyle kuramsal olmak yerine pratige uygulanabilir özellik tasimasi demektir.

Yeni bir ürüne verilen patent ile yeni bir yönteme verilen patent arasinda teknik açidan fark vardir. Eger patent yalniz yeni bir ürünle ilgili ise, bu ürün patentte tarif edilen tüm özellikleri ile korunur. Burada ürünün nasil veya hangi yönteme göre üretildigi önemli degildir.

Buluslarin patent ile korunmasi her ülkede geçerli olan ulusal yasalar çerçevesinde saglanmaktadir. Yani bir bulusun patent ile korunmasi için, korunma istenen ülkede patent basvurusunun yapilmasi zorunludur.
Bölgesel yada evrensel olarak adlandirilan patent sistemlerinin en önemlisi 17 Haziran 1970 tarihinde Washington’da uluslararasi diplomatik bir konferansla kurulan, kisaca PCT (Patent Coorperation Treaty) olarak bilinen Patent Isbirligi Antlasmasi’dir. Bu Antlasma sinai mülkiyet konusunda uluslararasi anayasa nitelignde olan Paris Antlasmasi’nin kabulünden bu yana bu alanda atilmis en önemli adimdir. Ocak 1996 itibariyle 83 üyesi bulunan PCT’nin baslica hedeflerinden biri, birden fazla ülkeye yapilacak patent basvurularinin yenilik incelemelerinin tek merkezden yapilarak inceleme raporlarinin hazirlanmasi ve tescil kararinin ilgili ülke tarafindan verilmesinin saglanmasidir.

* Faydali Model Belgesi
* Incelemesiz ve Incelemeli Patent Verilmesi Sistemleri
* Basvurularin Yayinlanmasi ve Üçüncü Kisilerin Itirazlari
* 7,10 veya 20 yillik koruma
* Isçi Buluslari
* Zorunlu Lisans
* Patent Haklarina Tecavüz ve Cezalar
* Ihtisas Mahkemeleri
Yeni Patent Sisteminde patent ile korumanin yanisira, buluslara “küçük patent” diye de adlandirilan Faydali Model Belgesi ile bir tür koruma biçimi getirilmektedir. Paris Sözlesmesi metnine ilk kez 2 Haziran 1911 tarihinde Washington metni ile eklenen “Faydali Model” kavrami, patent gibi sanayiye uygulanabilen buluslari kapsamakta ancak patent verilebilme kriterlerinden “bulus basamagi - teknigin bilinen durumunun asilmasi” kriterinin bulunmasini zorunlu tutmamaktadir. Böylece “bulus basamagi” kriterini kapsamayan ancak yeni ve sanayiye uygulanabilir buluslarin da korunabilmesi mümkün kilinmaktadir. Faydali Model Belgesi verilerek saglanan korumanin süresi 10 yil olarak belirlenmistir.

7 Kasim 1995 tarihinde yürürlüge giren 4128 Sayili “Bazi Kanun ve KHK’lerde Degisiklik Yapilmasina Dair Kanun” ile Patent Haklari konusundaki ihlal ve tecavüz hallerine iliskin suçlar üç ayri grupta toplanmis ve herbiri için ayri cazai hükümler getirilmistir.
Birinci grupta; patent hakki sahibi olarak belirtilmesi gereken kimlik bildiriminin gerçege aykiri olarak yapilmasi; sinai mülkiyet korumasi olan bir esya veya ambalaji üzerine konulmus, sinai mülkiyet korumasi oldugunu belirten isaretin, yetkisi olmadan kaldirilmasi, bir kisinin kendisini haksiz olarak patent basvurusu veya patent hakki sahibi olarak göstermesi durumlari tanimlanmis ve bu durumda suçlular hakkinda üçyüz milyon liradan altiyüz milyon liraya kadar agir para cezasi ve bir yildan iki yila kadar hapis cezasi öngörülmüstür.
Ikinci grupta ise; mevcut olmadigini veya üzerinde tasarruf yetkisi bulunmadigini bildigi veya bilmesi gerektigi halde, patent korumasina iliskin mevzuatin devir ve intikal, rehin ve haciz ile ilgili maddelerinde yazili haklardan birini veya bu haklarla ilgili lisansi, baskasina devretme veya verme veya rehnetme veya bu haklar üzerinde herhangi bir tasarrufta bulunulmasi, korunan bir patent hakkinin sahibi olmadigi veya koruma süresi bittigi veya herhangi bir sebeple patent hakkinin hükümsüzlügü veya sinai mülkiyet korumasindan dogan hakkinin sona ermesi durumlarinda; kendisinin veya baskasinin imal ettigi veya satisa çikardigi esyaya veya ambalajlarina veya ticari evrakina veya ilanlarina, hukuken korunan bir patent hakki ile ilgili oldugu kanisini uyandiracak sekilde, isaretler koyma veya bu amaçla yazili ve görsel basindaki ilan ve reklamlarda, bu tarzda yazi, isaret veya ifadelerin kullanilmasi durumlari tanimlanmis ve bu durumda suçlular hakkinda altiyüz milyon liradan bir milyar liraya kadar agir para cezasi ve iki yildan üç yila kadar hapis cezasi öngörülmüstür.
Üçüncü grupta ise patent hakkina tecavüz sayilan fiilerden birini isleyenler hakkinda, altiyüz milyon liradan bir milyar liraya kadar para cezasi ve iki yildan dört yila kadar hapis cezasi öngörülmüstür.Ayrica, haklarinda bu tür suçlardan dolayi cezalara hükmolunanlarin, varsa isyerlerinin bir yildan az olmamak üzere kapatilmasina ve ayni süre ticaretten men edilmelerine hükmolunacagi hüküm altina alinmistir.

Bir bulusa patent verilebilmesi için üç kriter aranmaktadir. Bunlar, yenilik, teknigin bilinen durumunun asilmasi ve sanayiye uygulanabilir olma özellikleridir. Bulus, ilgili oldugu teknik alandaki bir uzman tarafindan, teknigin bilinen durumundan asikar bir sekilde çikarilamayan bir faaliyet sonucu gerçeklesmis ise teknigin bilinen durumunun asilmasi kriterine sahip oldugu kabul edilir. Bu nedenle, bir üründe yapilan degisiklikler patentlenme kriterlerine sahip ise yeni bir patent konusu olarak kabul edilir.

Yeni, teknigin bilinen durumunu asan ve sanayiye ugulanabilir olan buluslar patent verilerek korunmaktadir. Yenilik kriteri ise su sekilde açiklanmaktadir: Teknigin bilinen durumuna dahil olmayan bulus yenidir. Teknigin bilinen durumu, patent basvurusunun yapildigi tarihten önce bulus konusunda dünyanin herhangi bir yerinde toplumca erisilebilir yazili veya sözlü tanitim, kullanim veya bir baska yolla açiklanan bilgilerden olusur.
Patent basvurusu tarihinde veya bu tarihten sonra yayinlanmis olan ve patent basvurusu tarihinden önceki tarihli Türk patent ve faydali model belgesi basvurularinin yayinlanan ilk metinleri teknigin bilinen durumuna dahildir. Bir bulusa patent verilmesini etkileyecek nitelikte olmakla birlikte, basvuru tarihinden önceki 12 ay içinde veya rüçhan hakki talep edilmis ise rüçhan hakki tarihinden önceki 12 ay içinde ve asagida sayilan durumlarda açiklama yapilmis olmasi bulusa patent verilmesini etkilemez; açiklamanin bulus sahibi tarafindan yapilmis olmasi.

Patentten dogan haklara tecavüz eden tarafindan patent konusu bulusun kötü sekilde üretimi veya uygun olmayan bir tarzda piyasaya sürülmesi sonucunda, patent konusu bulusun itibari zarara ugrarsa patent sahibi, bu nedenle, ayrica tazminat isteyebilir.
Patent sahibine ödenecek tazminat, patent sahibinin diger kisilerden bulusunu baska bir sekilde kullanilmasindan dolayi aldigi bedelden daha fazla ise, tazminat bu bedel dikkate alinarak ve bu bedele uygun olarak tespit edilerek bedelden indirilir.
Patent sahibi, sebep oldugu zarardan dolayi, patent sahibine tazminat ödemis olan kisi tarafindan, piyasaya sürülmüs olan ürünleri kullanan kisilere karsi, 551 sayili KHK’ nin onuncu kisminin ikinci bölümünde yer alan hukuk davalarini açamaz. Patentten dogan haklara tecavüzden dogan, özel hukuka iliskin taleplerde, zamanasimi süresi için, Borçlar Kanunu’nun, zaman asimina iliskin hükümleri uygulanir.