Sik Sorulan Sorular Tasarimlar

Bilgisayar programlari ve yari iletkenlerin topografyalari hariç olmak üzere, endüstriyel yolla veya elle üretilen bilesik bir sistem veya bunu olusturan parçalari, setler, takimlar, ambalajlar gibi nesneleri ile birden çok nesnenin veya sunusun birarada algilanabilen bilesimleri, grafik semboller ve tipografik karakterleri de kapsamak üzere bir ürünün tümü veya bir parçasi veya üzerindeki süslemenin, çizgi, sekil, biçim, renk, doku, ses, malzeme veya esneklik gibi insan duyulari ile algilanan çesitli unsur veya özelliklerinin olusturdugu bütünü olusturan tasarimlarin ayirt edici nitelik içeren ve yeni olanlarinin tescil edilmesi ve sahiplerinin, bu tasarimlari içeren ürünleri belirli bir süre (25 yil) üretme hakkina sahip olmalari, tasarim korumasi olarak tanimlanmaktadir.

Tasarimin patentten farki, ürüne, insan duyulari ile algilanabilen biçimsel özellik kazandirilmasidir. Bu özellik ürüne fonksiyonel üstünlük kazandirdigi zaman bu tasarim patent ile korunur. Kimi endüstriyel tasarimlar, ürüne görsel farklilik ve estetik özellik kazandirirken ayni zamanda ürünün fonksiyonel özelliklerine ve niteliklerine de üstünlük kazandirabilir. Bu durumda tasarim ayni zamanda patent ya da faydali model ile de korunabilir. Buna örnek olarak, bir ayakkabinin bütün olarak biçimi endüstriyel tasarim olarak nitelenebilir. Bu tasarim ile ayakkabiya saglanan biçim, ayakkabiya estetik bakimdan üstünlük kazandirirken bununla birlikte ayakkabinin biçimi sayesinde ayakkabinin dayanikliligi arttirilmis ise bu durumda endüstriyel tasarim patent verilerek de korunabilir.

Asagida belirtilen koruma sartlarini karsilamayan tasarimlar, tescil edilmeyecek tasarimlardir:
1- Yeni ve ayirt edici nitelige sahip tasarimlar belge verilerek korunur. Bilesik bir ürünün bir parçasi ile ilgili tasrimin kendi yeni ise ve ayirt edici bir nitelige sahipse ayrica korumadan yararlanir.
2- Bir tasarimin aynisi, basvuru veya rüçhan tarihinden önce dünyanin herhangi bir yerinde kamuya sunulmamis ise o tasarim yeni kabul edilir. Tasarimlar sadece küçük ayrintilarda farklilik gösteriyorlarsa ayni kabul edilir. Kamuya sunma, sergileme, satis gibi yollarla piyasaya sürme, kullanma, tarif, yayim, tanitim veya benzer amaçli faaliyetleri kapsar. Üçüncü sahislara yapilan ve açikça veya zimmen gizlilik niteligi tasidigi anlasilan açiklamalar kamuya sunmanin kapsami disindadir.
3- Bir tasarimin ayirt edici nitelige sahip olmasi, bu tasarimin bilgilenmis kullanici üzerinde yarattigi genel izlenim ile ikinci fikrada belirtilen herhangi bir tasarimin böyle bir kullanicida yarattigi genel izlenim arasinda belirgin bir farklilik olmasi anlamindadir. 
Herhangi bir tasarimin ayirt edici nitelik açisindan kiyaslandigi diger bir tasarimin;
* Basvuru veya rüçhan tarihinde Türkiye’de veya dünyada herhangi bir yerde piyasaya sunulmus olmasi veya
* Enstitü tarafindan tescilli bir tasarim olarak yayinlanmis ve ayirt edici nitelik açisindan degerlendirilen tasarimin basvuru veya rüçhan tarihinde henüz koruma süresini doldurmamis olmasi gerekir.
Ayirt edici niteligin degerlendirilmesinde, birbirleri ile kiyaslanan tasarimlarin ilke olarak farkliliklarindan çok ortak özelliklerinin degerlendirilmesine agirlik verilir ve tasarimcinin tasarimi gelistirme açisindan ne kadar seçenek özgürlügüne sahip oldugu göz önüne alinir.
4- Koruma talep edilen bir tasarim, basvuru tarihinden önceki on iki ay içerisinde veya rüçhan talebi varsa, rüçhan tarihinden önceki oniki ay içerisinde tasarimci veya halefi veya bu kisilerin izni ile üçüncü bir kisi tarafindan kamuya sunulur veya tasarimci veya halefleri ile olan iliskinin suistimali sonucu kamuya sunulursa, bu açiklama 6 nci ve 7 nci maddeleri çerçevesinde tasarimin yeniligini ve ayirt edici niteligini etkilemez.
5- Kamu düzeni ve genel ahlaka aykiri tasarimlar koruma kapsami disindadir.
6- Teknik fonksiyonunun gerçeklestirilmesinde, tasarimciya, tasarima iliskin özellik ve unsurlarda hiç bir seçenek özgürlügü birakmayan tasarimlar koruma kapsami disindadir. 
Tasarlanan veya tasarimin uygulandigi ürünü, baska bir ürüne mekanik olarak monte edebilmek veya baglayabilmek için ancak zorunlu biçim ve boyutlarda üretilebilen tasarimlar koruma kapsami disindadir. Ancak bu konudaki KHK’nin 6inci ve 7 inci maddelerinde belirtilen “yenilik” ve “ayirt edicilik” kriterlerini karsilamak kosulu ile farkli veya esbirimlerden olusan moduler bir sistemde bu birimlerin birbirleriyle, sonlu veya sonsuz çesitli biçimlerde baglanti kurmasini saglayan tasarimlar koruma kapsamina girer.

Endüstriyel Tasarimlarin Tesciline Iliskin Kararname çikana kadar daha önce TTK Haksiz Rekabet Hükümlerine ve Genel Hükümlere göre korunan tescilsiz tasarimlar, yine ayni sekilde korunur. Ancak tescilsiz kullanim 554 sayili KHK’nin sagladigi haklari veremez. Bunlarin arasinda yeralan en önemli hususlar tescilin sagladigi isbat kolayligi ve ihlal halinde yaptirimlarin agirligidir.

Asagida yazili fiiller tasarim hakkina tecavüz sayilir:
1- Tasarim hakki sahibinin izni olmaksizin tasarimin aynini veya belirgin bir sekilde benzerini yapmak, üretmek, piyasaya sunmak, satmak, sözlesme akdi için icabda bulunmak, kullanmak, ithal etmek ve bu amaçlarla depolamak, elde bulundurmak.
2- Tasarim belgesi sahibi tarafindan sözlesmeye dayali lisans yoluyla verilmis haklari izinsiz genisletmek veya bu haklari üçüncü kisilere devir etmek,
3- Bu maddenin önceki a ile b bendlerinde yazili fiillere istirak veya yardim veya bunlari tesvik etmek veya hangi sekil ve sartlarda olursa olsun bu fiillerin yapilmasini kolaylastirmak,
4- Kendisinde bulunan ve haksiz olarak üretilen veya ticaret alanina çikarilan esyanin nereden alindigini veya nasil saglandigini bildirmekten kaçinmak,
5- Gasp.
Tasarim basvurusu bu konudaki KHK’nin 34 üncü maddesine göre yayimlandigi taktirde, basvuru sahibi, tasarima vaki tecavüzden dolayi hukuk ve ceza davasi açmaya yetkilidir. Tecavüz eden, basvurudan veya kapsamindan haberdar edilmis ise, basvurunun yayimlanmis olmasina bakilmaz. Tecavüz edenin kötü niyetli olduguna mahkeme tarafindan hükmolunursa, yayindan önce de tecavüzün varligi kabul edilir. Koruma kapsamindaki tasarimin tescilli olduguna iliskin kaydin ürün, ambalaj veya fatura üzerine konulmamis olmasi, eylemi tecavüz olmaktan çikarmaz. Tescil isaretleri kusurun degerlendirilmesi sirasinda dikkate alinir.

4128 sayili Kanunun 3. maddesi ile 554 sayili KHK’ye eklenen 48/A maddesinde belirtildigi üzere:

1- Tasarim hakki sahibi olarak belirtilmesi gereken kimlik bildirimini gerçege aykiri olarak yapanlar veya tasarim korumasi olan bir esya veya ambalaji üzerine konulmus, tasarim korumasi oldugunu belirten isareti, yetkisi olmadan kaldiranlar veya kendisini haksiz olarak tasarim basvurusu veya tasarim hakki sahibi olarak gösterenler hakkinda bir yildan iki yila kadar hapis, 300 milyon TL’den 600 milyon TL’ye kadar para cezasina, 
2- Hak ve alakasi olmadigini veya tasarruf yetkisi bulunmadigini bilmesi gerektigi halde, tasarim hakkinin korunmasina iliskin mevzuatin devir ve intikal, rehin ve haciz ile ilgili maddelerinde yazili haklardan birini veya bu hakla ilgili lisansi, baskasina devreden, veren, rehneden, bu haklar üzerinde herhangi bir tasarrufta bulunanlar ile korunan bir tasarim hakkinin sahibi olmadigi veya koruma süresinin bittigi veya tasarim hakkinin hükümsüzlügü veya tasarim korunmasindan dogan hakkinin sona ermesi durumlarinda, kendisinin veya baskasinin imal ettigi veya satisa çikardigi esyaya veya ambalajlarina veya ticarii evrakina veya ilanlarina, hukuken korunan bir tasarim hakki ile ilgili oldugu kanisini uyandiracak sekilde, isaretler koyanlar veya bu amaçla yazili veya görsel basindaki ilan ve reklamlarda, bu tarzda yazi, isaret veya ifadeler kullananlar hakkinda, iki yildan üç yila kadar hapis ve 600 milyon liradan bir milyar liraya kadar para cezasina,
3- 48 inci maddede yazili fiillerden birini isleyenler hakkinda iki yildan dört yila kadar hapis cezasina ve 600 milyon liradan bir milyar liraya kadar para cezasina ayrica is yerlerinin bir yildan az olmamak üzere kapatilmasina ve ayni süre ticaretten men edilmelerine hükmolunur.
Bu maddede belirtilen suçlar, hizmetlerini yaptiklari sirada, bir isletmenin çalisanlari tarafindan dogrudan dogruya veya emir üzerine islenmisse çalisanlar ve suçun islenmesine mani olmayan, isletme sahibi, müdür veya temsilcisi ve hangi ünvan ve sifatla olursa olsun isletmeyi fiilen yöneten kisi de cezalandirilir. Bir tüzel kisinin isleri yürütülürken, 48 inci maddede sayilan suçlardan biri islenirse, tüzel kisi masraflar ve para cezasindan müteselsilen sorumlu olur. Fiile istirak edenler hakkinda olayin mahiyetine göre TCK’nun 64, 65, 66 ve 67. maddeleri hükümleri uygulanir. Yukarida sayilan suçlardan dolayi kovusturma sikayete baglidir.
Bu madde hükümlerinin uygulanmasinda 1412 sayili Ceza Mahkemeleri Usulü Kanununun 344. maddesinin birinci fikrasinin 8 numarali bendi uygulanmaz. Yani tasarim ihlali nedeniyle açilan ceza davalari artik “sahsi dava” degildir. Tasarim korunmasindan dogan haklari tecavüze ugrayandan baska, 48. maddede sayilanlar disinda kalan suçlarda Enstitü; tasarim hakki sahibi olarak belirtilmesi gereken kimlik bildiriminin gerçege aykiri olarak yapilmasi ile korunan bir tasarim hakkinin sahibi olmadigi veya koruma süresi bittigi veya herhangi bir sebeble tasarim hakkinin hükümsüzlügü veya tasarim korunmasindan dogan hakkinin sona ermesi durumlarinda kendisinin veya baskasinin imal ettigi veya satisa çikardigi esyaya veya ambalajlarina veya ticari evrakina veya ilanlarina hukuken korunan bir tasarim hakki ile ilgili oldugu kanisini uyandiracak sekilde, isaretler koyma veya bu amaçla yazili ve görsel basindaki ilan ve reklamlarda bu tarzda yazi, isaret ve ifadelerin kullanilmasi durumlarinda, 5590 veya 507 sayili kanunlara tabi kuruluslar ve Tüketici Dernekleri de sikayet hakkina sahiptir. Sikayetin fiil
ve failden haberdar olma tarihinden itibaren iki yil içinde yapilmasi gerekir.
Bu kapsamdaki suçlarla ilgili sikayetler acele islerden sayilir. Bu Kanun hükümlerine göre tasarim hakki basvurusu veya tasarim korumasindan dogan haklara tecavüz dolayisiyla üretilmesi veya kullanilmasi cezayi gerektiren esya ile bu esyalari üretmeye yarayan araç, gereç, cihaz, makine gibi vasitalarin zaptedilmesi veya el konulmasi veya yok edilmesinde, TCK’nun 36. maddesi hükmü ile Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun ilgili hükümleri uygulanir.

Bir ülkede tescil edilen Endüstriyel Tasarimin tüm dünyada geçerli olacagi düsüncesi tamamen yanlistir.Türkiye’de basvurusu yapilan ve tescil edilen bir tasarim sadece Türkiye sinirlari içinde söz konusu kanunun getirdigi koruma hakkindan yararlanir. Bu nedenle, ayrica korunmasi istenilen her ülkede, o ülkenin mevzuatina göre basvuruda bulunularak tescil ettirme imkani vardir.
Bu konu sadece Endüstriyel Tasarimlar için degil, Markalar için de uzun zamandir yaygin olan yanlis bir düsünce tarzidir.

Endüstriyel Tasarimlarin Korunmasi Hakkinda 554 sayili KHK’nin ikinci bölümünde yer alan koruma sartlarina haiz tasarimlar tescil edilebilir. Bu bakimindan bir tasarimin tescil edilebilmesi için yenilik kriterlerini tasimasi ve ayirt edici nitelikte olmasi gerekir. Bir tasarimin aynisi, basvuru veya rüçhan tarihinden önce dünyanin herhangi bir yerinde kamuya sunulmus ise o tasarim yeni kabul edilir. Ancak tasarimlar sadece küçük ayrintilarda farklilik gösteriyorsa yenilik ve ayirt edicilik kriterleri açisindan degerlendirilerek tescil talebi geri çevrilebilir.
Endüstriyel Tasarimin Itibari Zarara Ugrarsa, Endüstriyel Tasarim Sahibi Tazminat Isteyebilir mi?
Tasarimdan dogan haklari tecavüze ugrayan tasarim hakki sahibi, mahkemeden tecavüzün giderilmesini, maddi ve manevi zararin tazminini talep edebilir. Tasarimdan dogan haklara tecavüz eden tarafindan tasarimin kötü sekilde üretimi veya uygun olmayan bir tarzda piyasaya sürülmesi sonucunda tasarimin itibari zarara ugrarsa, tasarim hakki sahibi bu nedenle ayrica tazminat isteyebilir.